Afgelopen maandag is in Heerhugowaard het startschot gegeven voor een nieuw project in het kader van Metamorfoze, het nationale programma voor het behoud van papieren erfgoed. Daarin worden ongeveer 6000 bladmuziektitels in het salonmuziekgenre geconserveerd en gedigitaliseerd. Naar verwachting begin september (2020) zullen de digitale bestanden te downloaden zijn via deze website.
met de klok mee: Marjon van Schendel (projectleider SOM), Imar van den Berg (Picturae), Jasper den Hollander (IT-medewerker Metamorfoze), Reinier Deinum (coördinator Metamorfoze), Frank Pera (projectleider Picturae), Yukina Uitenboogaart (DP Conservation) en Jan Jaap Kassies (collectiespecialist Muziekschatten.nl). Fotograaf: Eric van Balkum (applicatiebeheerder Muziekschatten.nl)
Wat is salonmuziek?
Het te conserveren en digitaliseren materiaal betreft salonmuziek. Dat is repertoire van zogenoemde 'strijkjes', die dat in publieke gelegenheden ten gehore brachten. Het gaat om dansmelodieën of populaire aria's uit opera en operette, bewerkt voor instrumentale ensembles die in de basis bestonden uit een piano, een viool (vaak een solistische partij, gespeeld door een zogenoemde Stehgeiger), enkele andere strijkinstrumenten, een fluit of klarinet en eenvoudig slagwerk. De accordeon nam soms de plaats van de piano in en ook werden wel koperblaasinstrumenten toegevoegd.
Sinds 1830 wordt de term 'salonmuziek' gebruikt, de hoogtijdagen lagen echter in het eerste kwart van de 20e eeuw. De omroepen bedienden de liefhebbers van het genre via de radio. Kort na de de Tweede Wereldoorlog waren de ensembles van Georg Frank (Radio Herrijzend Nederland) en Paul Godwin (VARA) behoorlijk populair. Halverwege de jaren '70 deed zich in ons land een nieuwe hausse voor dankzij het salonorkest Pluche, dat een hitnotering bereikte met Kannst Du pfeifen, Johanna?. Het succes van André Rieu en zijn orkest toont aan dat nog steeds behoefte bestaat aan muziek in het licht klassieke genre.
Dat bleek overigens ook uit het eerste muziekschattenproject van 2011. De 500 toen reeds beschikbare titels in deze categorie behoorden tot de vaakst gedownloade items.
Na de oorlog verschenen nauwelijks nog salonmuziekedities in de handel. Voor die tijd floreerden uitgevers als Benjamin (Hamburg), Boosey (Londen) en Salabert (Parijs) mede dankzij de verkoop van bladmuziek voor salonorkest. Belangrijke arrangeurs in het genre zijn Francis Salabert, Hubert Mouton, Richard Atzler, Leo Artok en Leopold Weninger. Hun bewerkingen kenmerken zich door de aanwezigheid van een directiepartij voor piano, viool of accordeon. Deze biedt de ensembleleider de mogelijkheid het muzikale verloop in alle instrumentale stemmen te volgen en waar nodig de rol van ontbrekende instrumenten zelf in te vullen. De bezetting van een salonmuziekensemble was dus variabel. De omroepmuziekcollectie omvat tussen de 6.000 en 10.000 uitgaven in dit genre, wat de omvangrijkste verzameling van ons land zal zijn.
Het project
Het Metamorfoze-programma biedt ons de mogelijkheid om deze karakteristieke collectie verantwoord te conserveren en te digitaliseren. Het aanbieden van gedigitaliseerde bladmuziek zodat deze (weer) kan worden uitgevoerd is tenslotte het doel van deze website. Collectiespecialist Jan Jaap Kassies stond voor de uitdaging om in het zeer oppervlakkig gecatalogiseerde deel van onze collectie op zoek te gaan naar relevante bladmuziek. Zijn selectie beslaat ongeveer 6.000 titels, die eenzelfde proces wacht als eerder onze WOII-collectie. Vanaf januari haalt een team van vrijwilligers de materialen uit de kelders. DP Conservation zal deze dan bewerken voor conservering en voorbereiden voor digitalisering door Picturae. Naar verwachting begin september 2020 kan iedere bezoeker van de website de bladmuziek in digitale vorm downloaden. We houden u op de hoogte.
Lees ook: Paul Godwin, de laatste Stehgeiger