Nico Treep, violist en dirigent

Dit artikel is oorspronkelijk verschenen in kwartaalblad Aether, nummer 139.

Nico Treep werd op 17 maart 1896 in Groningen geboren als Jacob Nicolaas Treep. Zijn vader heette Roelof Treep (1865- 1945), zijn moeder Geertruida Louiza Londo (1868-1960). Het gezin telde in totaal vijf kinderen. Vader Roelof verdiende zijn brood in de muziek. Over zijn activiteiten op muzikaal gebied geven diverse internetsites andere informatie: volgens de ene was hij stafmuzikant, volgens een andere speelde hij van 1894 tot 1930 trombone bij de Groninger Orkestvereniging.
In de huwelijksakte van Nico Treep en Madeleine Vink wordt als beroep van Nico’s vader violist vermeldt. De historische kranten laten in elk geval zien dat Roelof Treep directeur is geweest van een fanfarekorps, van de Groninger Orkestvereniging, van het Groninger Symphonie-orkest, van een vioolclub en van een paar zangverenigingen. Nico was het enige kind dat in de muzikale voetsporen van zijn vader trad.

Jeugd
Nadat hij de HBS had doorlopen, ging Nico naar de Muziekschool in Groningen. Daar kreeg hij vioolles van E. Clemens Schröner, die in die tijd directeur van die school was. Verder kreeg hij compositie- en theorielessen van Kor Kuiler, die van 1910 tot 1944 dirigent van de Groninger Orkest Vereniging was. De eerste vermelding van Nico in kranten gaat terug tot 1914. Tijdens een optreden in november 1914 van de Gemengde Zangvereniging Polyhymnia, waarvan Nico’s vader de directeur was, werd ook een operette opgevoerd. Het Nieuwsblad van het Noorden van 30-11-1914 schreef: "Den heer Treep Jr. komt een complimentje toe voor zijn pianobegeleiding van de operette."
Nico had duidelijk talent, werd vioolleraar en speelde jarenlang in het orkest van de Groninger Orkest Vereniging. Nico verhuisde naar Amsterdam en kreeg daar les van de bekende Nederlandse violist en concertmeester Louis Zimmermann, die net als Nico een oud-leerling was van de Groningse muziekschool.
In Amsterdam trouwde hij op 31 augustus 1921 met de toneelspeelster Madeleine Vink. Ten tijde van zijn huwelijk was Nico vioolleraar. Het huwelijk hield tien jaar stand, in november 1931 werd de echtscheiding uitgesproken. Madeleine Vink (1896-1988) maakte haar debuut in 1910 bij het reizende gezelschap van haar ouders. Toen zij in 1920 in Amsterdam werd aangenomen bij de Koninklijke Vereniging Het Nederlandsch Tooneel van dr. Willem Royaards, begon haar toneelcarrière pas echt. Vanaf dat moment speelde zij vele rollen bij diverse bekende gezelschappen. In 1966, toen zij zeventig jaar werd, stopte zij met toneelspelen. Overigens werd zij in het algemeen Hélène genoemd.

Radio
Nadat de Hilversumsche Draadlooze Omroep (H.D.O.) in 1924 was begonnen met het verzorgen van radio-uitzendingen in Nederland werd er in 1925 een radio-orkest opgericht. Nico Treep werkte vanaf de oprichting mee als eerste violist en, vanaf eind 1926, als dirigent. Toen zangeres Hélène Cals op 21 december 1926 haar radiodebuut maakte, deed zij mee aan een vooravondconcert door het H.D.O.-orkest o.l.v. Nico Treep. Ze trad vaker op als soliste bij het orkest.
Door hun vele contacten werden Nico en Hélène verliefd op elkaar en dat leidde uiteindelijk tot een huwelijk. Het paar trouwde op 13 april 1932 in Amsterdam. De H.D.O. werd per 1 juni 1927 omgezet in de ANRO (Algemeene Nederlandsche Radio Omroep). Dus toen ‘promoveerde’ Nico tot dirigent van het ANRO Orkest. Door een fusie van de ANRO en NOV (Nederlandsche Omroep Vereeniging) ontstond eind 1927 de AVRO (Algemeene Vereeniging Radio Omroep) die in januari 1928 begon met uitzenden. Het orkest ging toen 'Omroeporkest' heten, en Nico kreeg er de leiding over. In de zomer van 1929 kende dit orkest een bezetting van 26 musici: zes eerste violen, vier tweede violen, twee alten, twee celli, twee bassen, één fluit, één hobo, één klarinet, één fagot, twee hoorns, één trompet, één trombone. Verder nog pauken en slagwerk en één pianist. Treeps orkest bracht klassieke en lichtklassieke programma’s.

In het buitenland had men intussen ook Nico’s muzikale kwaliteiten onderkend. In september 1925 werd hij benoemd tot eerste violist in het orkest van de Gesellschaft der Musikfreunde (Hamburger Philharmonie) in Hamburg, onder leiding van dirigent Karl Muck. Dit orkest telde 120 musici. Hoe lang dit Hamburgse 'avontuur' geduurd heeft, en hoe Nico dit heeft kunnen combineren met zijn radiowerk in ons land, is mij niet bekend.

AVRO-jaren
Nico Treep en zijn Omroeporkest traden in 1928 en 1929 ook op tijdens de zogenaamde 'stedenavonden' van de AVRO. Er werden allerlei steden in ons land aangedaan, en bij die gelegenheden konden de 'luistervinken', zoals de leden van de AVRO werden genoemd, kennismaken met de artiesten en de leiders van de AVRO. De avonden werden uiteraard ook gegeven uit het oogmerk van propaganda.

Op 13 januari 1936 zond de AVRO op Hilversum I het hoorspel Koning Midas heeft ezelsoren uit. De tekst van het hoorspel was van de hand van Willem Vogt; Nico Treep had de muziek gecomponeerd. Het Omroeporkest zorgde onder zijn leiding voor de muzikale begeleiding van het hoorspel. Kommer Kleyn en Jules Verstraete waren een paar van de medewerkers.
Op 18 juli 1939 begeleidde Nico met het orkest de beroemde zanger Richard Tauber die op die dag een concert voor de AVRO-radio gaf. Treep leidde het Omroeporkest tot en met 1942, vanaf ongeveer half juli 1941 voor De Nederlandsche Omroep, de omroep die de Duitse bezetter in plaats van de bestaande omroepen in het leven had geroepen.
In 1941 werd in de Cinetone Studio's in Amsterdam een kort filmpje gemaakt: De Strijkinstrumenten. De muzikale illustraties werden verzorgd door het Omroeporkest onder leiding van Nico Treep: o.a. gedeelten uit Le Cygne van Saint-Saëns en Eine kleine Nachtmusik van Mozart. Het was bedoeld als eerste in een reeks Het orkest en zijn instrumenten, en was in 1942 en 1943 in de bioscopen te zien in het bijprogramma.
In het jubileumboek AVRO 1923-1948 wordt over het A.V.R.O. Omroeporkest en Nico Treep gezegd: "Het A.V.R.O. Omroeporkest is onder leiding van zijn onvergetelijken dirigent Nico Treep jarenlang het sieraad van de programma’s van de A.V.R.O. geweest."
Foto’s van artiesten zijn in dit boek op een hand te tellen. Onder die weinige foto’s wel twee grote portretten van Nico Treep en Hélène Cals. Behalve zijn orkestwerk bij de AVRO dirigeerde Nico in de dertiger jaren vele malen het Concertgebouworkest.

Tijdens een uitwisselingsconcert in de Salle du Conservatoire, Parijs, op 17-10-1933, dirigeerde Nico Treep een orkest, dat bestond uit musici van verschillende Franse orkesten. Zijn vrouw Hélène Cals zong een aantal liederen. Beiden maakten een uitstekende indruk bij hun Parijse debuut. In de periode 1942-1945 moet Nico tuberculose hebben opgelopen, of mogelijk een andere longaandoening. Hij werd toen opgenomen in het Sanatorium Hoog Laren in Blaricum. Daar overleed hij op 18 juni 1945, slechts 49 jaar oud. Zijn laatste woonplaats was Hilversum.

78-toerenplaten en filmbeelden
Op 8 en 10 juni 1929 werden in Amsterdam in totaal 16 opnamen gemaakt van het A.V.R.O. Orkest onder leiding van Nico Treep. De opnamen werden uitgebracht op Columbia- platen. Er werden o.a. composities van Joh. Strauss, Charles Gounod, Edvard Grieg en John Philip Sousa opgenomen.
Op YouTube staat een opname van Nico Treep and the AVRO Orchestra: Etincelles – Waltz.
Bovendien kunt u op YouTube de opnamen beluisteren van het concert dat Richard Tauber voor de AVRO gaf op 18 juli 1939, met begeleiding van het Omroeporkest o.l.v. Nico Treep.
Bij Beeld en Geluid heeft men beelden van het optreden van het AVRO-orkest in Den Haag tijdens de grote protestbijeenkomst van de AVRO op 6 september 1930 tegen de nieuwe zendtijdverdeling, die de AVRO zendtijd zou kosten.

Lees ook: Nico Treep: violist, componist en dirigent